Nhờ tính ấm và có tác dụng vào 3 kinh Tỳ, Vị và Thận, sa nhân được Y học cổ truyền sử dụng như vị thuốc giúp giảm chứng ăn không tiêu, đau bụng, đầy bụng và tả lỵ. Hãy theo dõi thông trong bài viết để biết chi tiết về bài thuốc điều trị bệnh từ dược liệu này.
Đặc điểm sinh thái của cây sa nhân
Sa nhân là loại cây mọc hoang rất nhiều ở vùng rừng núi, dưới tán cây râm mát, tiếng Tày còn gọi là mác nẻng. Vị thuốc thường được áp dụng trong Đông y, có tác dụng điều trị bệnh lý khác nhau.
Mô tả
Sa nhân nhìn chung có nét giống cây riềng nhưng rễ không phát triển theo hướng mọc thành củ mà chỉ bò lan dưới lớp đất mỏng hoặc nổi trên mặt đất. Là loại cây thân thảo có chiều cao trung bình từ 2 – 3 m. Lá cây sa nhân có màu xanh thẫm, mặt nhẵn bóng và có chiều rộng 4 – 7 cm, dài 15 – 35 cm. Hoa của sa nhân có màu trắng đốm tím, mọc thành chùm ở gốc rễ. Ngọn mang hoa gần sát mặt đất, mỗi gốc có đến 3 – 6 chùm hoa và mỗi chùm có 4 – 6 hoa. Quả hình trứng to bằng đầu ngón tay cái. Mặt ngoài vỏ có gai rất đều, khi bóp mạnh sẽ tự vỡ thành 3 mảnh. Hạt sa nhân dính theo lối đinh phôi trung trụ.
Phân bố, thu hái, chế biến và bảo quản
Có thể tìm thấy cây sa nhân ở các nước như Ấn Độ, Campuchia, Thái Lan và Lào. Ở Việt Nam, cây được trồng chủ yếu ở các tỉnh miền núi, nhiều nhất ở miền núi phía Bắc và Trung. Cụ thể, Bắc Cạn, Thanh Hóa, Bắc Giang, Tây Bắc, Thái Nguyên, Hòa Bình,…
Bộ phận dùng: Quả sa nhân
Thu hái: Thường thu hoạch vào tháng 7 – 8
Chế biến: Quả sa nhân sau khi thu hoạch sẽ được đem phơi hoặc sấy khô. Nhiệt độ sấy hoặc phơi để quả đạt chất lượng tốt thường 40 – 50 độ C
Bảo quản: Nơi khô ráo, tránh mối mọt
Thành phần hóa học
Trong quả sa nhân có chứa khoảng 2 – 3% tinh dầu. Các thành phần hóa học chứa trong tinh dầu như: phelandren 2,3%, saponin 0,69%, d-camphor 33%, d-borneola 19%, I-limonen 7%, linalola, paraametoxyethylxinamat 1%, acetat bornyla 26,5%, pinen 1,8%,…
Tác dụng dược lý của vị thuốc sa nhân
Sa nhân có tác dụng hành khí, hóa thấp, ôn trung chỉ tả, an thai, kích thích hệ tiêu hóa trừ phong thấp, kháng khuẩn, giảm đau. Chính vì vậy, cây thường dùng chủ trị các triệu chứng đau bụng, nôn mửa, ăn không tiêu, đầy trướng, an thai hoặc tiêu chảy và một số bệnh lý khác.
Ngoài ra, dược liệu này còn được dùng để trị các chứng đau bụng, đầy hơi, trướng bụng, ăn uống không tiểu, trị tiêu chảy và một số bệnh lý khác.
Tác dụng kháng khuẩn: tinh dầu sa nhân có tác dụng diệt lỵ amip.
Bài thuốc chữa bệnh từ cây sa nhân
Người bệnh có thể tham khảo một số bài thuốc dưới đây:
Chữa ăn không tiêu, bụng đầy trướng do đau dạ dày
Sử dụng 6 gram sa nhân, 12 gram sơn tra, 300 gram gạo tẻ, 150 gram cháy cơm, 3 gram kê nội kim, 12 gram thần khúc, 12 gram hạt sen. Tất cả các vị thuốc đem sao thơm, tán mịn. Mỗi lần dùng 12 gram hòa tan với nước và thêm đường uống. Mỗi ngày uống 2 – 3 lần.
Hỗ trợ chữa viêm loét dạ dày mạn tính
Chuẩn bị 6 gram sa nhân với 1 cái dạ dày lợn đã được vệ sinh sạch sẽ và thái chỉ. Đem hai nguyên liệu này nấu thành món canh. Cứ 10 ngày là một liệu trình, bệnh nhân sử dụng cho đến khi bệnh thuyên giảm thì ngưng.
Điều trị thai nghén hay nôn
Cách 1: Dùng 30 gram gạo tẻ nấu cháo rồi trộn 3 gram sa nhân đã sao qua và nghiền mịn. Sau đó tiếp tục đun nhỏ lửa thêm một lúc. Nên ăn nóng vào buổi sáng sớm hoặc vào buổi tối trước khi đi ngủ.
Cách 2: Cần chuẩn bị 3 gram sa nhân và 1 con cá diếc cùng với hành, gia vị và gừng tươi. Cá diếc đem đánh vảy, bỏ ruột và phần mang rồi rửa sạch. Sau đó cho sa nhân vào bụng và nấu nhừ rồi thêm gia vị. Nên ăn nóng. Bài thuốc này thường dùng ở phụ nữ mang thai có triệu chứng nôn mửa, tinh thần mỏi mệt, tay chân rã rời hoặc phù nhẹ hai chân.
Trị tiêu chảy với các biểu hiện như tay chân lạnh, bụng sôi, phân sống, kém ăn, chướng đau bụng
Sử dụng sa nhân, can khương, vỏ quýt, nhục quế, vỏ rụt, mỗi vị 8 gram kết hợp chung với tục đoạn, phá cố, củ mài sao và bổ chính sâm, mỗi vị 12 gram. Tất cả các vị thuốc này đem tán bột và trộn chung. Mỗi ngày lấy 20 gram hòa tan với nước và uống.
Hỗ trợ điều trị viêm đại tràng mãn tính
Sử dụng 1 gram sa nhân đã tán bột, 1 gram mộc hướng tán bột và 30 gram bột sắn dây cho vào tô. Sau đó thêm một lượng nước vừa đủ, khuấy đều và thêm đường cát, nấu cháo ăn. Mỗi ngày ăn 2 lần.
Giảm đau răng do sâu răng
Sa nhân đem tán bột và chấm lên chỗ răng đau. Hoặc cũng có thể dùng sa nhân ngâm để trị đau răng.
Một vài lưu ý khi sử dụng sa nhân
Để sử dụng sa nhân an toàn, bạn cần nắm rõ một vài lưu ý sau đây:
- Sa nhân có thể gây nên một vài tác dụng phụ không mong muốn trong quá trình sử dụng. Vì vậy, người bệnh nên hết sức cẩn trọng, nếu có dấu hiệu bất thường sau khi sử dụng thuốc nên đến ngay cơ sở y tế để kiểm tra, tránh thuốc gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
- Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên lưu ý, không nên sắc thuốc quá lâu sẽ gây mất tính hiệu quả. Đồng thời, trường hợp người bị hư nhiệt, tốt nhất không nên dùng sa nhân trị bệnh.
- Trước khi áp dụng các bài thuốc, người bệnh nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ hoặc chuyên viên y tế.
- Tác dụng của các bài thuốc từ thảo mộc sẽ diễn ra chậm hơn thuốc Tây. Do đó, người dùng cần kiên trì sử dụng.
- Không sử dụng vị thuốc với liều lượng vượt quá khuyến cáo gây nên nhiều tác dụng phụ.
- Nếu cơ thể bị dị ứng hoặc dùng thuốc một thời gian dài không thấy có tác dụng, người dùng nên ngưng dùng thuốc và đến gặp bác sĩ để được tư vấn phương pháp chữa trị khác.
- Trong quá trình dùng thuốc từ sa nhân, nếu cơ thể xuất hiện triệu chứng lạ, người bệnh nên tạm ngưng dùng thuốc, để gặp bác sĩ để được hướng dẫn cách xử lý.
Hiệu quả sử dụng sa nhân chữa viêm đau dạ dày còn phụ thuộc vào cơ địa, và mức độ bệnh lý của từng người. Bên cạnh sử dụng sa nhân, người bệnh cũng có thể sử dụng một số vị thảo dược tự nhiên khác bảo vệ dạ dày an toàn như:
- Lá khôi: Tiêu diệt vi khuẩn hP, chống ung thư dạ dày
- Khổ sâm: Làm lành vết viêm loét
- Cam thảo: Giảm đau, kháng viêm, trung hòa aicd dạ dày
- Tinh chất curcumin: Chồng oxy hóa, hỗ trợ làm lành viêm loét, hạn chế biến chứng
- Theo nhiều chuyên gia, nếu sử dụng thảo dược tự nhiên theo cách truyền thông khó có thể lấy được 100% tinh chất thảo dược.
- Đây là lý do làm chậm quá trình điều trị bệnh. Để cải thiện triệu chứng bệnh viêm đau dạ dày nhanh chóng, bác sĩ tiêu hóa khuyên người bệnh nên sử dụng sản phẩm bảo vệ dạ dày từ thiên nhiên, chiết xuất bằng công nghệ nano.
Hiện nay, Dạ dày – tá Metaherb là một trong những sản phẩm có chất lượng cao, được nhiều người bệnh tin chọn. Viên uống thảo dược này được bào chế bằng công nghệ nano, tăng khả năng hấp thu dược chất trong máu gấp hàng chục lần bình thường. Giải quyết nhanh triệu chứng bệnh dạ dày.
Như vậy có thể thấy, sa nhân có tác dụng kích thích và giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt, đồng thời cải thiện triệu chứng đầy hoặc đau bụng. Tuy nhiên, để dự phòng những rủi ro có thể xảy ra, người bệnh nên tham khảo ý kiến của chuyên gia trước khi áp dụng điều trị.