MÔ TẢ
Cái tên cà gai leo là bắt nguồn từ hình dạng thân nhỏ có nhiều gai. Thân có thể dài đến 6m hoặc hơn, mọc hay hoặc bò. Thân nhẵn phân cành nhiều, hóa gỗ, cành được phủ long hình sao có rất nhiều gai màu vàng cong.
Lá màu xanh mọc so le, hình trứng, bầu dục hoặc thun, sẻ thùy không đều, mặt dưới hơi có lông mềm hình sao, màu trắng nhưng không bị nhám, mặt trên có gai.
Hoa màu trắng, nhụy vàng, mỗi bông có từ 4 đến 6 cánh. Quả mọng bóng căng, hình tròn màu xanh lúc xanh, khi chin màu đỏ. Cuống quả dài tầm 2cm. Hạt màu vàng hình thận dẹt. Hoa cà gai leo mọc vào độ từ tháng 4 đến tháng 5, quả vào độ tháng 7 đến tháng 9.
PHÂN BỐ
Cà gai leo là cây mọc hoang khắp nơi từ vùng núi thấp cho đến trung du hay đồng bằng ven biển. Phổ biến nhất ở Miền Bắc nước ta nhất là các tỉnh có khí hậu nóng như Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Nam, Thái Bình.
Cũng hay được trồng làm hàng rào. Nếu mọc hoang thường ở các bụi rậm, chen lẫn với các cây khác. Có thể thu hái cành lá và rễ quanh năm, rửa sạch, thái lát, phơi khô hoặc sấy khô. Có thể dùng làm nguyên liệu nấu cao nước, cao mềm hoặc cao khô.
Tính vị: Cà gai leo tính ấm, có vị hơi the, hơi có độc, có công dụng tán phong thấp, tiêu đờm, tiêu độc, cầm máu, giảm đau, trừ ho.
NHẬN DẠNG CÀ GAI LEO
Cà gai leo được đánh giá là một cây thuốc Nam quý. Dược liệu xuất hiện với chiều dài từ 0,6 – 1m hoặc hơn. Trên thân có rất nhiều gai, cành xòe rộng. Trên cành phủ lông hình sao.
Lá dược liệu thuôn hoặc có hình trứng, phía gốc lá hơi tròn hoặc có hình rìu. Mép hơi lượn hoặc mép nguyên và khía thùy. Mặt dưới của lá được bao phủ bởi một lớp lông nhạt, mặt trên có lông nhưng ít hơn. Phiến lá có chiều dài từ 3 – 4cm, có chiều rộng từ 12 – 20mm, có gai và có cuống dài khoảng 4 – 5mm.
Dược liệu có hoa màu trắng, nhị hoa màu vàng, gộp thành sim từ 2 -5 hoa. Quả xuất hiện với hình cầu, khi chín có màu vàng, bên ngoài bóng nhẵn. Quả xuất hiện với đường kính 57mm. Bên trong quả có hạt. Hạt màu vàng hình thận, có mạng rộng 2mm, dài 4mm.
Tháng 4, tháng 5 là mùa hoa. Tháng 7 đến tháng 9 là mùa quả.
CÔNG DỤNG
Cà gai leo có tác dụng trị viêm gan, viêm họng, xơ gan. Gây ức chế tế bào gây ung thư, cảm cúm, đau lưng, tê thấp, nhức mỏi, thấp khớp, đau nhức xương, ho gà, suyễn, rắn cắn, sâu răng, bệnh dị ứng.
Cách dùng 16 – 20g rễ hay thân lá ở dạng viên, cao lỏng hoặc thuốc sắc.
Dùng ngoài lấy giã nát cây tươi, chiết nước uống, bã để đắp. Cao lỏng cà gai leo để ngậm trị viêm quanh rang, viêm lợi.
Người xưa còn dùng cà gai leo xát vào răng trước khi uống rượu để chống say rượu; rễ sắc nước cho người say uống có tác dụng giải say rượu.
MỘT SỐ BÀI THUỐC HAY DÙNG
Chữa rắn cắn
Rễ cà gai leo tươi 30-50g, rửa sạch, giã nhỏ, mang hoà với 200ml nước đun sôi đã nguội, chắt lấy nước cho người bị rắn cắn uống ngay. Uống 2 lần ngày đầu.
Từ ngày thứ 2 trở đi, dùng rễ 15-30g sao vàng, sắc nước uống, uống 2 lần/ngày khoảng 3 đến 5 ngày là khỏi.
Trị phong thấp
Rễ và gai leo, rễ cỏ xước, vỏ chân chim, dâu mấu, rễ tầm xuân, dâu đau xương tất cả đều 20g mỗi loại mang sắc nước uống. Bạn có biết mướp đắng cũng có tác dụng trị phong thấp
Trị ho, ho gà
Dùng 10g rễ cà gai leo, 30g lá chanh mang sắc nước uống. Chia làm 2 lần uống trong ngày.
Chữa sưng mộng răng
Dùng 4g hạt cà gai leo tán nhỏ, cho vào một cái đồ đồng cùng ít sáp ong, mang đốt lấy khói xông vào chân răng (Trong Bách Gia Trân Tàng).
Cà gai leo trị mụn
Lấy 30g cà gai leo và 40g thân, lá cây xạ đen cho vào 1.5 lít nước. Đun đến sôi thì để nhỏ lửa đến khi còn 1 lít nước thuốc. Uống nhiều lần trong ngày.
Ngoài ra có thể dùng thêm bột quế nguyên chất trộn với mật ong làm mặt nạ giúp trị mụn trứng cá triệt để.
Cây cà gai leo chữa bệnh viêm gan
Phỏng vấn Thầy thuốc nhân dân, GS.TS Nguyễn Văn Mùi, Bệnh viện Quân y 103. Ông cho biết cây cà gai leo là thảo dược được nghiên cứu khá kỹ lưỡng. Cho đến nay đã có đến ba, bốn luận án tiến sỹ thực hiện nghiên cứu về nó.
Tại Viện quân Y 103, các bác sĩ cũng nghiên cứu thử lâm sàng cà gai leo trên bệnh nhân viêm gan B mạn tính và cho kết quả rất khả quan.
Còn trong tài liệu nghiên cứu tại Viện Dược liệu Trung ương cùng kết quả lâm sàng. Trên bệnh nhân viêm gan virus B cho thấy cà gai leo là một loại thảo dược có công dụng rất tốt cho gan.
Nó có khả năng giúp giảm nồng độ virus có trong máu của bệnh nhân. Bất ngờ hơn đã ghi nhận nhiều trường hợp âm tính với virus.
Đối với một số triệu chứng điển hình của bệnh viêm gan B. Như vàng mắt, vàng da, đau tức hạ sườn phải, kém ăn mệt mỏi… cà gai leo lại càng thể hiện được dược tính tuyệt vời của mình hơn hẳn các loại thảo dược có từ trước tới nay.
Phần lớn các bệnh nhân đều không còn triệu chứng trên sau khoảng hai tới ba tháng chữa trị.